Sợi cáp mở ra bầu trời: Từ lớp học vùng cao đến sự vinh danh châu Á

Cô giáo Phạm Thị Lan không bao giờ quên khoảnh khắc những đứa trẻ người Mông ở Mường Nhé lần đầu nhìn thấy bản đồ Việt Nam hiện lên trên màn hình máy tính; đứa nào cũng tròn mắt, rì rầm như sợ chạm vào điều gì quá mới mẻ.

Những sợi cáp đi qua núi rừng và mở ra cánh cửa tri thức

Giữa vùng núi đá hiểm trở nơi cực Tây Tổ quốc, xã Mường Nhé từng có những ngày mùa mưa kéo dài, đường vào trường bị chia cắt bởi suối lũ. Lớp học chưa đầy hai chục học sinh người Mông, Khơ Mú, Thái ngồi san sát vào nhau, nhìn lên chiếc bảng đã bạc phấn vì thời gian. Trước khi Internet xuất hiện, bài giảng của giáo viên chủ yếu dựa vào sách giáo khoa hoặc những tư liệu tự tìm kiếm, còn học sinh thì được tiếp cận thế giới bên ngoài qua những trang sách đã sờn mép.

Tháng 9/2008, Viettel cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo chính thức khởi công kết nối mạng giáo dục, mở ra giai đoạn chuyển mình khỏi các cách thức giảng dạy truyền thống.

Hành trình đưa Internet đến những vùng như Mường Nhé bắt đầu từ nhu cầu rất giản dị: làm sao để những đứa trẻ ở nơi xa nhất cũng được học giống những bạn bè cùng trang lứa ở đồng bằng. Nhưng đó lại là hành trình dài và đầy thử thách.

Nhiều điểm trường nằm ở vùng chia cắt địa hình, có nơi để đưa được đường truyền tới phải đi bộ hàng chục cây số rừng. Không ít tuyến phải vượt qua cả những dãy núi đá, đường đất trơn trượt, mùa mưa sạt lở, mùa đông sương mù dày đặc.

Điện lưới ở một số nơi vốn chưa ổn định, thiết bị không phải lúc nào cũng có. Lớp học có khi chỉ là mái tôn trên nền đất, việc dựng một phòng máy tính đạt chuẩn gần như bất khả thi. Để đưa đường truyền vào trường, nhiều địa phương phải phối hợp dựng cột, gia cố tường, bố trí phòng riêng. Có nơi, giáo viên và phụ huynh trở thành “công nhân thời vụ”, tự tay cõng từng cuộn dây, từng thùng thiết bị vào điểm trường.

Và rồi những đường truyền đầu tiên sáng đèn. Những lớp học vốn quen với không gian tĩnh lặng bỗng rộn ràng hơn bởi những video minh họa, mô phỏng thí nghiệm, hình ảnh chân thực về những vùng đất mà trước đây học sinh chỉ nghe trong sách. Trò chuyện với nhau trong sân trường, cô Lan kể rằng các em “tưởng cô đang chiếu phim”, và đến khi hiểu đó là bài học thực sự, cả lớp háo hức như vừa bước vào thế giới mới.

Với nhiều giáo viên vùng cao, Internet không chỉ là thay đổi cách dạy. Nó là cây cầu để kết nối họ với tri thức, phương pháp, giáo án điện tử, kho bài giảng mở. Cô Lan từng phải đi hàng chục cây số để gặp đồng nghiệp trao đổi chuyên môn, thì nay chỉ cần bật máy là có thể dự một buổi tập huấn trực tuyến.

Thầy trò trường PTDTBT tiểu học Gia Phú (Lào Cai) tiếp cận nguồn học liệu thuận tiện hơn khi có Internet.

Từ những bản làng xa xôi, sự thay đổi ấy lan dần xuống đồng bằng. Nhiều trường học thành thị cũng chuyển sang mô hình dạy học kết hợp, khai thác tài nguyên trực tuyến. Các buổi họp phụ huynh có thể thực hiện qua nền tảng số, hệ thống quản lý học tập, hồ sơ điện tử, sổ liên lạc điện tử được sử dụng rộng rãi. Từ miền núi đến thành phố, Internet đã trở thành hạ tầng thiết yếu của giáo dục, thúc đẩy bình đẳng trong tiếp cận tri thức.

Có giáo viên ở vùng nắng gió miền Trung từng tâm sự rằng ảnh hưởng lớn nhất mà Internet mang lại không phải là giáo án hay bài giảng số hóa, mà là “niềm tin rằng con mình rồi sẽ học được những điều mới, sẽ đi xa hơn bố mẹ”.

Nhiều học sinh vùng sâu có cơ hội tiếp cận các khóa học ngoại ngữ, lập trình, kỹ năng mềm – những điều trước đây chỉ có ở thành phố. Một số em, sau khi trưởng thành, đã trở thành kỹ sư, bác sĩ, giảng viên… và khi kể lại, các em nói rằng tất cả bắt đầu từ “lần đầu được nhìn thế giới qua màn hình máy tính”.

Được đi xa hơn

Khi những lớp học đầu tiên vùng cao có Internet, ít ai nghĩ rằng nhiều năm sau chương trình “Internet trường học” sẽ trở thành một điển hình của châu lục. Đến nay, hơn 46.000 cơ sở giáo dục tại Việt Nam và 10 quốc gia trên thế giới đã được kết nối bằng Internet băng rộng, hoàn toàn miễn phí qua chương trình này.

Hơn 23.000 km cáp quang được xây dựng kết nối hàng triệu điểm phát sóng. Khoảng 25 triệu giáo viên và học sinh hưởng lợi, và hơn thế nữa, là sự thay đổi tận gốc phương pháp dạy và học ở Việt Nam.

Nhiều điểm trường từng khó khăn nhất về hạ tầng đã có kết nối ổn định, giúp giáo viên truy cập kho học liệu trực tuyến, tổ chức lớp học kết hợp, họp chuyên môn, trong khi học sinh có thể tiếp cận nguồn tri thức phong phú chưa từng có.

Hàng triệu giấc mơ của trẻ em vùng cao đã và đang dần thành sự thật nhờ Internet.

Tổng giá trị đầu tư lên tới 78,9 triệu USD cho hạ tầng giáo dục số, đi kèm với hệ thống kỹ thuật vận hành tại 100% tỉnh thành, bảo đảm chương trình hoạt động liên tục và ổn định, đặc biệt tại các khu vực khó khăn. Chính cách triển khai này đã giúp mô hình không chỉ tồn tại mà còn phát triển bền vững qua nhiều giai đoạn của ngành giáo dục.

Đó cũng chính là nền tảng để doanh nghiệp tạo nên chương trình ý nghĩa này, Viettel, được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Mới đây, Viettel được Hội đồng ACES – một trong những tổ chức uy tín hàng đầu châu Á về đánh giá trách nhiệm xã hội doanh nghiệp và phát triển bền vững – vinh danh tại hạng mục dành cho các doanh nghiệp có tác động cộng đồng nổi bật.

ACES nhấn mạnh rằng giải thưởng chỉ được trao cho những sáng kiến có phạm vi ảnh hưởng rộng, tạo ra thay đổi xã hội rõ rệt và duy trì tác động lâu dài. Trong ghi nhận của ACES, chương trình Internet Trường học được xem là “một mô hình hiếm hoi tại châu Á có khả năng trực tiếp nâng cao năng lực số cho các cộng đồng thiệt thòi thông qua giáo dục”.

Đại diện ACES nhận định: “Cam kết bền bỉ của Viettel trong việc đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số thực sự truyền cảm hứng. Từ tiên phong với Internet trường học đến giáo dục, y tế, giảm nghèo, Viettel chứng minh rằng thành công doanh nghiệp có thể gắn liền với tiến bộ xã hội”.

Nhờ Viettel, không nơi nào của tổ quốc bị bỏ lại phía sau.

Tương lai của chương trình không chỉ nằm ở những đường truyền đang tiếp tục được mở rộng, mà còn ở thế hệ học sinh được nuôi dưỡng trong môi trường số toàn diện. Những đứa trẻ từng lần đầu xem bản đồ Việt Nam trên màn hình máy tính đã lớn lên trong một thế giới nơi kiến thức chỉ cách một cú chạm.

Giải thưởng của ACES là một dấu mốc quan trọng, nhưng điều quý giá hơn chính là sự thay đổi đang diễn ra âm thầm mỗi ngày trong các lớp học trên khắp đất nước. Từ những nơi tưởng chừng xa nhất Việt Nam, Viettel đã đưa internet và thế giới đến gần hơn, và cũng từ đó, đưa những đứa trẻ đi xa hơn trên con đường của riêng mình.