Quân y Tổng Công ty truyền thông đến toàn thể CBNV: HIV/AIDS_những điều cần biết

Có những thời kỳ, nhiễm HIV bị coi là hết, là chết. Hiện nay, các can thiệp dự phòng và điều trị đã giúp nâng cao chất lượng sống cho người nhiễm HIV. Người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh, sinh con khỏe mạnh khi họ được điều trị và tuân thủ điều trị, sống lành mạnh, thực hiện nghiêm các biện pháp dự phòng.

1. HIV/AIDS là gì:

HIV là tên viết tắt của virus gây suy giảm miễn dịch ở người. HIV lây nhiễm và tấn công các tế bào trong hệ thống miễn dịch như đại thực bào, tế bào lympho T khiến cơ thể không thể chống lại các bệnh cơ hội khác.

AIDS là chữ viết tắt của “hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải”. AIDS là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm HIV, trong giai đoạn này hệ thống miễn dịch của cơ thể bị suy yếu nên người bệnh dễ mắc các bệnh khác như nhiễm khuẩn, ung thư.

Nếu không điều trị, nhiễm HIV sẽ tiến triển thành AIDS trong khoảng 10 năm.

2. Đường lây truyền của HIV:

HIV có thể lây truyền qua ba con đường chính sau đây

•  Qua đường tình dục (QHTD): Máu, tinh dịch hoặc dịch tiết của người nhiễm HIV xâm nhập vào cơ thể khi quan hệ qua âm đạo, hậu môn hoặc miệng.
•  Qua đường máu: Dùng chung kim tiêm, các vật sắc nhọn có dính máu của người nhiễm HIV, truyền máu từ người nhiễm HIV.
•  Từ mẹ sang con: Mẹ nhiễm HIV có thể truyền virus sang con trong quá trình mang thai, sinh con hoặc cho con bú. Điều trị sớm bằng thuốc kháng virus giúp giảm đáng kể nguy cơ lây truyền virus sang đứa trẻ.

3. Đối tượng có nguy cơ nhiễm HIV:

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ bị nhiễm HIV/AIDS. Tuy nhiên, nguy cơ nhiễm cao hơn ở người:

QHTD không an toàn, không sử dụng bao cao su khi QHTD. QHTD qua đường hậu môn nguy hiểm hơn QHTD qua đường âm đạo. Nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn nếu có nhiều bạn tình.

Mắc các bệnh lây qua đường tình dục: Nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục gây ra vết loét trên bộ phận sinh dục. Vết loét đóng vai trò là cửa ngõ để HIV xâm nhập vào cơ thể.

Dùng chung kim tiêm: Phổ biến ở những người tiêm chích ma túy bất hợp pháp.

4. Những dấu hiệu nhận biết nhiễm HIV: Có 4 giai đoạn nhiễm HIV

​​​​​​​4.1. Giai đoạn sơ nhiễm (còn gọi là thời kỳ cửa sổ): thời gian kéo dài 2 đến 6 tháng,  xét nghiệm HIV Âm tính (-).

Trong vòng hai đến bốn tuần đầu tiên sau khi nhiễm HIV, một số ít người có thể gặp các triệu chứng giống cúm như mệt mỏi, sốt, nhức đầu, đau họng, đau cơ và khớp. Các triệu chứng HIV khác có thể bao gồm đau, sưng hạch bạch huyết và phát ban trên da với những vết sưng nhỏ. Số còn lại cơ thể hoàn toàn bình thường.

4.2. Giai đoạn HIV không triệu chứng: thời gian 5 đến 7 năm, cơ thể vẫn khỏe mạnh bình thường, xét nghiệm HIV Dương tính (+).

4.3. Giai đoạn HIV cận AIDS: 

Bước vào giai đoạn cận AIDS, hệ miễn dịch của người bệnh đang suy giảm nặng nề khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn trước rất nhiều, bao gồm các bệnh viêm như viêm amidan, hầu họng, xoang, viêm miệng; Những vấn đề về da như nổi phát ban, mẩn đỏ gây ngứa, nấm móng…

Tùy theo thể trạng và tình trạng lây nhiễm mà HIV giai đoạn cận AIDS có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm. Người nhiễm dễ mắc các bệnh thông thường hơn trước. Cùng với đó là các triệu chứng như sốt cao kéo dài, tiêu chảy, sụt cân, đổ mồ hôi đêm…

Việc cơ thể dễ mắc bệnh và các triệu chứng lặp lại thường xuyên với tần suất cao cho thấy hệ miễn dịch đang bị phá hủy ở mức báo động. Lúc này bệnh bắt đầu chuyển sang giai đoạn cuối cùng.

4.4. Giai đoạn HIV có triệu chứng:

Gầy sút (giảm trên 10% trọng lượng cơ thể).

Sốt, đi ngoài, ho kéo dài trên 1 tháng.

Xuất hiện nhiều bệnh như: lao, viêm phổi, viêm da, lở loét toàn thân, ung thư …..

Người bệnh nhanh chóng tử vong tùy vào điều kiện chăm sóc và điều trị.

5. Cơ sở xét nghiệm HIV:

Xét nghiệm HIV có ở nhiều nơi như: Trung tâm kiểm soát bệnh tật; Các phòng khám lớn; Các trung tâm xét nghiệm; Các bệnh viện đa khoa tại nơi cư trú.

6. Khi nào cần gặp bác sĩ:

Khi có các dấu hiệu như sốt kéo dài, lở loét miệng liên tục, sút cân bất thường không rõ nguyên nhân hoặc có yếu tố tiếp xúc đối tượng nguy cơ cao [1] nên đi xét nghiệm HIV càng sớm càng tốt.

Khi QHTD không an toàn hoặc phát hiện bạn tình mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế khám sớm nhất có thể.

7. Các phương pháp điều trị HIV:

7.1. Dự phòng lây nhiễm HIV cho người có hành vi nguy cơ cao [1] nhiễm HIV:

     Thuốc dự phòng lây nhiễm HIV cho người chưa nhiễm HIV nhưng có hành vi nguy cơ nhiễm HIV cao. (PrEP là biện pháp dự phòng được sử dụng theo hướng dẫn điều trị và chăm sóc HIV/AIDS (Quyết định 5456/QĐBYT - 20/11/2019).

PrEP có hiệu quả dự phòng nhiễm HIV đến 96-99% nếu tuân thủ điều trị.

7.2. Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV (PEP):

 PEP là dùng thuốc kháng virus HIV cho những người bị phơi nhiễm với HIV. Điều trị sau phơi nhiễm cần được thực hiện càng sớm càng tốt, không muộn hơn 72 giờ.

7.3  Thuốc chống virus:

Các thuốc chống virus ức chế sự phát triển và nhân lên của HIV ở những giai đoạn khác nhau trong vòng đời của virus. Bác sĩ tại các cơ sở y tế khám/điều trị và quyết định.

7.4  Thuốc phòng ngừa và điều trị bệnh cơ hội:

Hầu hết người nhiễm HIV lâm vào tình trạng nguy kịch đều do các bệnh cơ hội tấn công, vì thế điều trị bệnh cơ hội là cần thiết và cấp bách tránh tình trạng người bệnh gặp nguy hiểm tính mạng. Nhiều thuốc đã được cho phép sử dụng ở bệnh nhân HIV nhằm phòng tránh và điều trị các bệnh cơ hội (như Fluconazol giúp điều trị nấm miệng, Dapson điều trị bệnh viêm phổi do Pneumocystis, Rifabutin phòng ngừa bệnh lao...)

​​​​​​​7.5. Vấn đề Tiêm chủng với người nhiễm HIV/AIDS:

Virus HIV làm suy yếu hệ miễn dịch, giảm sức đề kháng. Người nhiễm HIV dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng. Tiêm chủng theo hướng dẫn giúp dự phòng các bệnh nhiễm trùng trên người nhiễm HIV.

8. Các biện pháp phòng ngừa HIV/AIDS:

Dựa vào đường lây nhiễm HIV có các biện pháp phòng như sau:

8.1. Phòng nhiễm HIV/AIDS qua đường tình dục:

Sống lành mạnh, chung thủy một vợ một chồng và cả hai đều chưa nhiễm HIV, không quan hệ tình dục bừa bãi.

Trong trường hợp quan hệ tình dục với đối tượng chưa rõ có bị nhiễm HIV hay không, cần thực hiện tình dục an toàn để bảo vệ bản thân bằng cách sử dụng bao cao su đúng cách.

Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lây truyền qua đường tình dục cũng giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm HIV vì những tổn thương do nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục sẽ là cửa vào lý tưởng cho vi rút HIV xâm nhập.

8.2. Phòng nhiễm HIV qua đường máu:

Không tiêm chích ma túy.

Chỉ truyền máu và các chế phẩm máu khi thật cần thiết và chỉ nhận máu và chế phẩm máu đã xét nghiệm HIV.

Chỉ sử dụng bơm kim tiêm vô trùng, không dùng chung bơm kim tiêm, sử dụng dụng cụ đã tiệt trùng khi phẫu thuật, xăm, xỏ lỗ tai, châm cứu…

Tránh tiếp xúc trực tiếp với các dịch tiết của cơ thể người nhiễm HIV.

Dùng riêng đồ dùng cá nhân: dao cạo, bàn chải đánh răng, bấm móng tay, quần áo, khăn tắm….

8.3. Phòng nhiễm HIV lây truyền từ mẹ sang con:

Cứ 100 người phụ nữ nhiễm HIV sinh con có tới 25-30 trẻ nhiễm HIV. Đây là tỷ lệ lây nhiễm rất cao.

Phụ nữ mang thai phát hiện nhiễm HIV hoặc phụ nữ đang điều trị HIV phát hiện mang thai cần tham vấn tại cơ sở y tế, hỗ trợ tâm lý đảm bảo hạn chế đến mức thấp nhất sự lây truyền từ mẹ sang con hoặc xem xét việc dùng thuốc điều trị HIV một cách cẩn trọng.

Trẻ sinh ra từ người mẹ nhiễm HIV không được bú sữa mẹ.

Mong rằng qua bài này mọi người sẽ hiểu hơn và phòng tránh được nguy cơ lây bệnh cho bản thân, gia đình và xã hội.