Ngày 9/9 - Ngày đặc biệt của Viettel với khoảnh khắc đẹp của đường trục lịch sử 1A

Thập niên 1990 được coi là giai đoạn khó khăn và thiếu thốn bậc nhất với Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông – Quân đội (Viettel) lúc đó còn mang tên Sigelco. Nhắc tới quãng thời gian này, những cán bộ gắn bó với tập đoàn từ những ngày đầu vẫn nửa đùa, nửa thật gọi đây là thời “còn đi làm thuê” với những công việc như lắp đặt cột, xây dựng tuyến vi ba cho các đơn vị đối tác khác trong ngành viễn thông.

Năm 1995, Viettel trở thành doanh nghiệp được cấp phép kinh doanh đầy đủ các dịch vụ viễn thông ở Việt Nam. Tuy nhiên, từ việc được cấp giấy phép cho việc trở thành Viettel như ngày nay là một chặng đường dài.

Ông Nguyễn Mạnh Tùng, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thể thao Viettel, là người có nhiều kỷ niệm với tuyến cáp quang đầu tiên của Viettel. Vào những năm cuối thập niên 1990, ông Tùng là cán bộ Phòng Kế hoạch. Thời điểm đó, Trưởng phòng đầu tư Nguyễn Mạnh Hùng (hiện là Bộ trưởng Bộ Thông tin Truyền Thông) và Phó phòng đầu tư Lê Đăng Dũng (nguyên là Quyền Chủ tịch Viettel) là 2 nhân sự chủ chốt trong việc thực hiện dự án cáp quang 1A của Bộ Tư lệnh Thông tin.

Bộ Tư lênh xin được Chính phủ 2 sợi cáp trên đường dây 500 kV để làm đường trục 1A nhưng gặp một bài toán khó là không có cáp dự phòng (cần 2 sợi nữa) nếu sử dụng công nghệ cũ (1 sợi thu, 1 sợi phát).

Trong khi đó, công nghệ thu phát trên cùng một sợi quang chưa từng được triển khai trên thế giới mà chỉ được áp dụng thử nghiệm với một quãng ngắn tại Anh, châu Á hoàn toàn chưa áp dụng. Tuyến 1A mà Viettel cần triển khai thì dài tới gần 2.000 km.

Thêm vào đó, Viettel không được phép thuê chuyên gia nước ngoài trong việc xây dựng tuyến cáp quang 1A vì đây là dự án của quân đội cần tuân thủ yêu cầu về bảo mật. Nhưng không có chuyên gia nước ngoài, công nghệ thế giới chưa từng triển khai, nguồn lực ít ỏi… không thể cản bước được nhưng người Viettel thời đó.

Viettel đã tự nghiên cứu thành công công nghệ thu phát trên 1 sợi quang để có phương án dự phòng chỉ với 2 sợi cáp. Việc bảo vệ thực hiện đề án trước các cấp lãnh đạo tất nhiên không dễ dàng bởi nó được tiến hành với công nghệ do các kỹ sư Viettel mới nghiên cứu, mà thế giới chưa từng làm, Thế nhưng, Viettel đã thuyết phục thành công.

“Tôi cảm giác như các đồng chí ấy quyết tâm bảo vệ dự án đến mức sẵn sàng xác định tâm lý một là thành công, hai là về vườn”, ông Nguyễn Mạnh Tùng, nhớ lại. Và tuyến cáp quang 1A lịch sử ngày ấy đã thành công sau rất nhiều nỗ lực khó tin của người Viettel và đội ngũ kỹ thuật tăng cường từ Bộ Tư lệnh Thông tin. Viettel đã khởi tạo một thực tại mới cho ngành viễn thông Việt Nam khi triển khai thành công điều thế giới chưa từng làm và thực hiện một dự án rất khó mà không cần đến chuyên gia nước ngoài.

“Khi đảm nhận công việc, chúng tôi không ai nghĩ đến vất vả, gian khổ. Nếu nghĩ đến chắc chẳng làm được gì. Được cấp trên giao nhiệm vụ, chúng tôi luôn phải sẵn sàng và nỗ lực hoàn thành. Phải hoàn thành nhiệm vụ mới xứng đáng làm sĩ quan”, ông Tùng tâm sự.

Đứt cáp trước giờ G

Theo kế hoạch, đúng ngày 9/9/1999, tuyến cáp nối từ Buôn Mê Thuột đến Nha Trang với chiều dài gần 180km phải được thông. Đây là điểm đấu nối cuối cùng, nếu thông mạch xong là thông toàn tuyến. Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thông tin Liên lạc khi ấy là Thiếu tướng Hồ Tri Liêm lệnh cho Viettel phải hoàn thành đúng kế hoạch và báo cáo trong giao ban ngày hôm đó.

Đúng 7 giờ sáng ngày 9/9/1999, một trong những cán bộ kỹ thuật đời đầu của Viettel là đồng chí Nguyễn Mạnh Tùng, nguyên PGĐ Trung tâm Thể thao Viettel (nay đã nghỉ hưu) gọi điện cho Thiếu tướng Hồ Tri Liêm báo cáo về việc đã thông tuyến toàn mạng. Đúng thời điểm báo cáo xong, vừa dập máy thì anh em chạy ôtô về báo: có xe ôtô tải vừa làm đứt cáp trên đèo. Tá hỏa, đồng chí Nguyễn Mạnh Tùng cùng anh em tức tốc lên đường ứng cứu.

“Do thời gian quá gấp rút nên một phần cáp ở khu vực đèo Rù Rì của Nha Trang được đặt nổi bên vệ đường thay vì chôn dưới đất”, đồng chí Tùng nhớ lại.

Sau 2 giờ khẩn trương di chuyển đến vị trí gặp sự cố để thay dây, hàn nối, tuyến cáp bị đứt được khôi phục ngay trước giờ G. Anh em thở phào nhẹ nhõm. Bấy giờ nhìn đồng hồ mới thấy thời điểm rất đẹp:

Đúng 9 giờ sáng ngày 9/9/1999.

Thiếu tướng Hồ Tri Liêm - Tư lệnh Binh chủng kiểm tra lắp đặt thiết bị trạm máy trên đường trục thông tin quân sự Bắc - Nam 1A

Việc khó thì chỉ huy phải lên đầu

Theo đồng chí Nguyễn Mạnh Tùng, trạm Q12 (Phước Sơn, Quảng Nam) là trạm khó khăn, hiểm trở nhất mà cũng khiến anh em nhớ nhất khi xây dựng và vận hành tuyến cáp 1A.

Làm quân đội thì “quân lệnh như sơn” rồi, trong đầu lúc nào cũng lởn vởn về an toàn thông tin. Khi xây trạm Q12, lắp đặt xong pin mặt trời, anh em đang đứng nghỉ thì thấy phía tít trên cao là một cái cây khá lớn, nhưng trông có vẻ đã mục. Nếu có mưa lũ mà đổ xuống thì nhiều khả năng sẽ gây nguy hiểm cho hệ thống pin mặt trời bên dưới.

Trạm Q12 nằm ở giữa khu vực hoang sơ, không có điện lưới, chỉ sử dụng pin mặt trời, ắc-quy và máy nổ dự phòng. Nếu hỏng dàn pin mặt trời là cả trạm ngừng hoạt động. Đồng chí Tùng thấy vậy, bảo anh em lên hạ cái cây mục đó xuống cho an toàn. Anh em lính tráng ai cũng lắc đầu ngao ngán: “Thầy ơi, leo cao thế, mà trên đấy lắm vắt lắm!”.

Thấy anh em nói thế, đồng chí Tùng đi giày, buộc chặt ống quần xăm xăm đi trước, leo lên để chặt cây. Chặt được cái cây đó, đi xuống mở ống quần ra thì vắt bám đen cả chân, mà đến bây giờ, cứ nghĩ đến là rùng mình.

“Nếu mình không lên thì khó để quân hăng hái làm, mà để thế thì không được”, đồng chí Tùng nói.

Đưa thiết bị lên trạm 500KV trên núi để lắp đặt tuyến cáp quang 1A năm 1998 tại khu vực Kỳ Anh (Hà Tĩnh)

Chạy lũ ở Q10

Một trong những kỷ niệm khó phai nữa về 1A của đồng chí Nguyễn Mạnh Tùng là khi tuyến cáp từ trạm của Viettel ở Thủy điện Yaly tới Quân đoàn 3 ở Gia Lai bị đứt, làm mất liên lạc từ Bộ Tư lệnh vào Quân đoàn. Đồng chí Tùng cùng các kỹ thuật viên đã lên xe ô tô, chạy thẳng từ Hà Nội vào khu vực gặp sự cố để hàn nối chỗ cáp bị đứt.

“Chúng tôi đi ô tô từ Hà Nội, mang theo cả thiết bị, đi thẳng vào Gia Lai và xử lý sự cố trong chưa đầy 48 tiếng. Chúng tôi chỉ có một lái xe và phải chạy cả ngày lẫn đêm để đến nơi hàn cáp. Thời gian hàn cáp chỉ mất 1,5 tiếng nhưng thời gian đi đường thực sự kỷ lục”, đồng chí Tùng kể.

Quá trình dựng tuyến cáp quang 1A đã gặp nhiều khó khăn, thách thức nhưng việc duy trì và vận hành cũng chẳng dễ dàng. Năm 2000, trận mưa lịch sử khiến thành phố Huế ngập nặng. Trạm cáp của Viettel ở Phong Điền cũng có nguy cơ bị ngập. Nước lên quá nhanh khiến các nhân sự tại trạm phải tháo thiết bị đặt lên bàn rồi cũng đứng trên bàn để nâng thiết bị lên cao khỏi mặt nước.

“Tôi có trao đổi với cấp trên là đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng (nguyên Tổng Giám đốc Tập đoàn, nay là Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông) và được gợi ý bỏ trạm, đấu tắt dây cáp với nhau. Chúng tôi rút hai đầu cáp quang khỏi máy và nối với nhau đồng thời tăng công suất phát ở hai đầu để đảm bảo thông tuyến. Đây thực sự là giải pháp táo bạo, giúp duy trì liên lạc của phía Nam với Bộ Tư lệnh ngoài Bắc”, đồng chí Tùng chia sẻ.

Theo đồng chí Nguyễn Mạnh Tùng, ấn tượng lớn nhất trong quá trình xây dựng tuyến cáp quang 1A là sự quyết liệt, tinh thần người lính, làm vì trách nhiệm, không nề hà. Năm 2003, khi Viettel xây dựng hạ tầng cho mạng di động, những tinh thần và giá trị của việc triển khai tuyến cáp quang 1A lịch sử được lặp lại. Những người Viettel lại viết tiếp trang sử mới, tạo thêm những thực tại mới cho chính mình và ngành viễn thông Việt Nam: cuộc cách mạng bình dân hóa dịch vụ thông tin di động.