SDR - Giỏ tiền tệ quốc tế

Định nghĩa Giỏ tiền tệ quốc tế

Giỏ tiền tệ quốc tế là một tài sản dự trữ quốc tế được bảo trợ bởi Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF. Vào năm 1969, theo đề nghị của 10 nước trong Câu lạc bộ Paris gồm Thụy Điển, Canada, Pháp, Bỉ, Ý, Anh, Mỹ, Đức, Nhật Bản và Hà Lan, IMF đã tạo ra Quyền rút vốn đặc biệt như một dạng tài sản dự trữ khác bên cạnh vàng và ngoại tệ của các nước thành viên. Sau khi hệ thống lãi suất cố định Bretton Woods sụp đổ, vào năm 1973, SDRs được định nghĩa lại là một rổ tiền tệ.

Tuy không phải là một loại tiền tệ cụ thể như yên Nhật hay đô la Mỹ nhưng SDRs có thể được quy đổi và sử dụng tự do tại các nước thành viên của IMF. Các quốc gia này có thể cho các quốc gia thành viên khác vay bằng đồng SDR, bổ sung trực tiếp SDR vào dự trữ ngoại hối của nhà nước hay quy đổi nó thành ngoại tệ tự do sử dụng nhằm phục vụ cho nhu cầu dự trữ ngoại hối trong nước.

Nguyên nhân hình thành SDRs

Khi tham gia vào hệ thống lãi suất cố định Bretton Woods, để ổn định lãi suất, các quốc gia thành viên cần phải dự trữ vàng (thường được giữ bởi ngân hàng trung ương hay chính phủ) và ngoại tệ (để mua nội tệ, nhằm duy trì tỷ giá hối đoái, thường là đồng đô la Mỹ).

Tuy nhiên, nguồn cung của hai loại tài sản dự trữ này không đủ để đáp ứng dòng chảy tài chính cũng như nhu cầu mở rộng thương mại quốc tế tại thời điểm đó. Ngoài ra, lúc bấy giờ, chính sách tiền tệ của Mỹ tương đối thận trọng. Chính phủ không muốn gia tăng lượng đô la Mỹ trong lưu thông. Vì vậy, nguồn cung ngoại tệ thời kỳ này rất hạn chế.

Chính vì thế, theo yêu cầu của cộng đồng quốc tế, IMF đã thêm một loại tài sản dự trữ quốc tế mới gọi là quyền rút vốn đặc biệt (SDRs).

Cách xác định giá trị của SDR

Giá trị của 1 SDR được xác định dựa trên trọng số cố định của từng đồng tiền trong rổ, do IMF công bố và điều chỉnh 5 năm 1 lần.

Giá trị của SDR chỉ được điều chỉnh 5 năm một lần vì IMF muốn duy trì tính ổn định và khả năng dự đoán cho các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp sử dụng SDR trong giao dịch quốc tế. Việc xem xét theo chu kỳ 5 năm, gọi là SDR Valuation Review, giúp IMF có đủ thời gian đánh giá vai trò của từng đồng tiền trong thương mại và tài chính toàn cầu, từ đó quyết định đồng tiền nào được giữ lại hoặc thêm vào rổ, cũng như tỷ trọng của chúng. Cách làm này giúp SDR phản ánh chính xác sự thay đổi trong cán cân kinh tế thế giới, đồng thời tránh biến động quá thường xuyên gây rối loạn cho các hợp đồng và tài sản định giá bằng SDR. Mỗi 5 năm, IMF sẽ xem xét và cập nhật: Các đồng tiền được đưa vào rổ (ví dụ: Nhân dân tệ Trung Quốc được thêm vào năm 2016) và Tỷ trọng của từng đồng tiền, dựa trên vai trò của nó trong thương mại và tài chính quốc tế.

Mặc dù cơ cấu rổ tiền tệ chỉ thay đổi 5 năm/lần, giá trị của SDR lại được tính lại hàng ngày dựa trên tỷ giá hối đoái của từng đồng tiền trong rổ so với USD. Mỗi đồng tiền có một “số lượng cố định” do IMF ấn định cho cả chu kỳ 5 năm, và hàng ngày IMF nhân các số lượng này với tỷ giá tương ứng để ra giá trị SDR tính bằng USD. Kết quả được công bố chính thức vào giữa trưa (giờ London) trên website IMF.

Ý nghĩa của giỏ tiền tệ

Loại tài sản dự trữ này có một số vai trò như:

• Là kênh cấp tín dụng hấp dẫn, có chi phí thấp. Chính phủ các nước thành viên sẽ mua bán, vay mượn SDRs với các nước thành viên khác hay tổ chức tài chính quốc tế nhằm bổ sung dự trữ ngoại hối nhà nước hay đổi lấy một đồng tiền mạnh nào đó như đô la Mỹ;
• Trong một số thỏa thuận và công ước quốc tế, SDR được dùng như một đơn vị quy ước định danh để xác định giá trị của tài sản, hàng hóa, dịch vụ, thu nhập,… Ví dụ như để tính toán cước viễn thông và bưu chính quốc tế theo thỏa thuận giữa các nước thành viên Liên minh Viễn thông Quốc tế (International Telecommunication Union), Liên minh Bưu chính Thế giới (Universal Postal Union) hay dùng để xác định giá trị hàng hóa, con người, tài sản phải bồi thường trong trường hợp xảy ra thiệt hại trong các công ước về trách nhiệm của các hãng hàng không đối với hành khách;
• Nhờ có phân bổ SDRs, các nước thành viên IMF được bổ sung dự trữ ngoại hối một cách kịp thời, giảm bớt phụ thuộc vào nợ trong nước và nước ngoài.

SDR trong hoạt động roaming và hệ thống GSMA

Trong lĩnh vực viễn thông quốc tế, đặc biệt là dịch vụ chuyển vùng quốc tế (roaming), việc quy đổi và thanh toán giữa hàng trăm nhà mạng trên toàn cầu luôn là một thách thức lớn. Mỗi quốc gia sử dụng một đồng tiền khác nhau, kéo theo biến động tỷ giá và sự thiếu đồng nhất trong hợp đồng.

Để giải quyết bài toán này và cũng theo định hướng và khuyến khích từ Liên minh Viễn thông thế giới, GSMA (Hiệp hội GSM Toàn cầu) đã lựa chọn SDR làm đơn vị quy chuẩn cho các hợp đồng, tài liệu kỹ thuật và hệ thống thanh toán quốc tế, đặc biệt trong RAEX IOT – bộ dữ liệu xác định mức giá áp dụng giữa các nhà mạng.

GSMA lựa chọn sử dụng SDR làm tài liệu chuẩn trong hợp đồng và thanh toán quốc tế mang lại nhiều lợi ích. Thứ nhất, vì đây là đơn vị tiền tệ có tính trung lập và ổn định cao trong giao dịch quốc tế. Việc dùng SDR giúp tránh sự phụ thuộc vào một đồng tiền cụ thể như USD hay EUR, đảm bảo sự công bằng giữa các nhà mạng đến từ nhiều khu vực khác nhau. Bên cạnh đó, SDR có mức biến động thấp hơn so với các đồng tiền đơn lẻ, giúp duy trì tính ổn định của giá cước trong dài hạn. Ngoài ra, việc chuẩn hóa đơn vị tính bằng SDR cũng giúp hệ thống clearing (bao gồm TAP files và Data Clearing House) có thể tự động quy đổi tỷ giá, đơn giản hóa quá trình đối soát và thanh toán giữa các nhà mạng toàn cầu. Nhờ đó, SDR trở thành “chuẩn mực tài chính” trong hệ sinh thái viễn thông quốc tế, giúp duy trì sự liền mạch, minh bạch và công bằng trong hoạt động giữa các nhà mạng.

Tóm lại, từ một công cụ dự trữ do IMF tạo ra, SDR đã trở thành biểu tượng của sự trung lập trong tài chính toàn cầu. Việc GSMA sử dụng SDR trong thanh toán roaming cho thấy sức ảnh hưởng vượt ra ngoài lĩnh vực kinh tế, kết nối các nhà mạng trên toàn thế giới. Trong một thế giới ngày càng gắn kết, SDR chính là minh chứng cho nhu cầu về một đơn vị giá trị toàn cầu minh bạch và bền vững.